Jezus i Nauczyciel Sprawiedliwości – dwaj pośrednicy Nowego Przymierza
Na wstępie przypomnę, że Zwoje znad Morza Martwego są dokumentami bardzo starymi. W trakcie wyciągania ich z glinianych dzbanów w których przeleżały aż 19 wieków, wiele z nich kruszyło się, łamało, rozpadało na drobne kawałki, które trudno było potem poukładać w całość. Było to trudne zadanie dla tłumaczy, znacznie trudniejsze niż dość prosta gra zwana układaniem puzzli. Dlatego w cytowanych przeze mnie fragmentach jest wiele dopisków i uzupełnień w nawiasach dokonanych rękami tłumaczy.
Nie ma chyba kwestii w temacie „Zwoje Morza Martwego” która wywołała dotąd tak wiele kontrowersji jak postać Nauczyciela Sprawiedliwości z Qumran, ze względu na podobieństwa pomiędzy nim a biblijnym Jezusem.
Zwoje te mówią o nim bardzo często, jako że był centralną postacią essenizmu oraz założycielem i autorem „Nowego Przymierza” dla narodu wybranego za jaki uważali się esseńczycy i mieszkańcy Qumran. Nazywany jest on w Zwojach także – „Zakonodawcą”, „Nauczycielem”, „Jedynym Nauczycielem”, „Sługą Pańskim”, „Kapłanem”, „Gwiazdą” i „Poszukiwaczem Zakonu”, lecz jego prawdziwe imię prawdopodobnie nie jest wymienione ani razu. Często też jego wypowiedzi cytowane są anonimowo, lecz nietrudno odgadnąć kiedy mówi o sobie. W każdym razie, imię jego jest tak święte, że ludzkie wargi nie są godne je wymawiać. Józef Flawiusz w „Wojnach żydowskich” pisze o esseńczykach: „Imię Zakonodawcy, podobnie jak imię Boga, jest wśród nich czymś, do czego odnoszą się z wielką czcią. Ten kto bluźni Zakonodawcy karany jest śmiercią” (II, 8-9, par.145).
Wiemy o nim następujące rzeczy: był kapłanem, gorliwym wyznawcą judaizmu i mistykiem. Jako kapłan zerwał z oficjalnym judaizmem i służbą świątynną, którą uważał za sprofanowaną. Był otwartym wrogiem oficjalnych kapłanów jerozolimskich, których ganił za ich bezbożność, lekceważenie zakonu i konformizm wobec rzymskich okupantów. Zbuntował się przeciwko nim i przeniósł się na pustynię Judejską, do Qumran. Pociągnął tam za sobą pewną grupę kapłanów i świeckich żydów. Tam założył społeczność i zakon Nowego Przymierza.
Z treści Hymnów (Zwój 1QH) dowiadujemy się o nim najwięcej. Był prześladowany przez wrogów, musiał opuścić swoich krewnych i przyjaciół (IV, 8-9; V,5), był opuszczony przez ludzi (VIII,27), zdradzany nawet przez tych, którym ufał (V,22-5) i przeżywał z tego powodu wielką gorycz i smutek (VIII,28). Podobnie jak Sługa Pański z księgi Izajasza (53,2-9) był za nic uważany (IV,8,23) i cierpiał fizycznie od zadanych mu ran. Ale w cierpieniu Nauczyciela Sprawiedliwości kryją się wielkie tajemnice, rodzi się społeczność Synów światłości. W każdym razie, teksty qumrańskie lepiej odzwierciedlają jego los aniżeli ewangelie los biblijnego Jezusa, co pokażę dalej.
Wielu badaczy, między innymi Piotr Muchowski, tłumacz tekstów qumrańskich na język polski, uważa, że obaj byli mesjaszami. Ale jest to pojęcie mylące. Chrześcijanom mesjasz kojarzy się z istotą boską. Natomiast dla żydów palestyńskich w I wieku tytuł ten oznaczał co innego. Mesjaszem qumrańczycy i esseńczycy nazywali jednego ze swych kapłanów. Gdyby Nauczyciel Sprawiedliwości powiedział wprost „jestem mesjaszem” tak jak Jezus (ew. Jana 4, 25-26) nie wzbudziłby większego podziwu i uznania wśród nich. Był on dla nich niewątpliwie kimś większym od mesjasza – drogą, prawdą i życiem, choć nie przypisywali mu cech boskich. Poza tym, w owych czasach nie było jeszcze Biblii jaką znamy dzisiaj. Funkcjonowało tylko określenie „Zakon i prorocy”. Wiele fragmentów tych pism odnosiło się, zdaniem esseńczyków, do ich Nauczyciela Sprawiedliwości. Zwrot „Wyjaśnienie słowa odnosi się do Nauczyciela Sprawiedliwości…” często powtarza się w tekstach qumrańskich. Jego uczniowie widzieli swojego Mistrza na kartach ksiąg zakonnych i proroczych częściej niż chrześcijanie na tych samych kartach widzą dzisiaj Jezusa, co świadczy o tym jak wiele on dla nich znaczył.
Oto zestawienie podobieństw obu nauczycieli:
1. Jezus i Nauczyciel Sprawiedliwości byli pośrednikami Nowego Przymierza
Nauczyciel mówi:
„Stałem się przedmiotem oszczerstw mych przeciwników i powodem sporów i kłótni mych przyjaciół, zazdrości i złości tych, którzy przystąpili do mego przymierza, szemrania i skargi wszystkich zebranych wokół mnie, (1QH, str.72).
Następnie:
„On (czyli Mistrz z Qumran – mój dop. JS) przyjmie do Przymierza łaski wszystkich tych, którzy dobrowolnie poświęcili się przestrzeganiu przykazań Boga, aby mogli dołączyć się do rad Bożych i żyć doskonale przed Nim, zgodnie z wszystkim co zostało objawione odnośnie do wyznaczonych czasów i aby miłowali wszystkich synów światłości… (1QS)
W ewangelii Łukasza czytamy:
„Następnie (Jezus) wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie połamał go i podał mówiąc: „To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę!” Tak samo i kielich po wieczerzy, mówiąc: „Ten kielich to Nowe Przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana (22,19-20).
W związku z tym, przepowiednię proroka Jeremiasza (31,31-34) o tym, że Jahwe zawrze z Izraelem i z domem judzkim nowe przymierze, chrześcijanie interpretują jako odnoszącą się do Jezusa. Tak też uczy, również autor listu do Hebrajczyków (r. 8). W następnym rozdziale tego listu czytamy:
„…Chrystusa, który przez Ducha wiecznego złożył Bogu samego siebie jako nieskalaną ofiarę, oczyści wasze sumienia z martwych uczynków, abyście służyć mogli Bogu żywemu. I dlatego jest pośrednikiem Nowego Przymierza, ażeby przez śmierć, poniesioną dla odkupienia przestępstw, popełnionych za pierwszego przymierza, ci, którzy są wezwani do wiecznego dziedzictwa, dostąpili spełnienia obietnicy. Gdzie bowiem jest testament, tam musi ponieść śmierć ten, który sporządza testament” (9,14-16).
Ale esseńczycy odnosili tą przepowiednię Jeremiasza do siebie o co najmniej 200 lat wcześniej. Nazywali siebie „ludem nowego przymierza”. W Zwojach często jest mowa o wstępowaniu w „nowe przymierze w ziemi damasceńskiej”. A traktowali je bardzo poważnie. Czytamy w jednym miejscu:
„I tak, wszyscy ludzie, którzy weszli do nowego przymierza w ziemi damasceńskiej, lecz ponownie zdradzili i odstąpili od studni żywej wody, nie zostaną wliczeni do rady ludu i na jej listę nie zostaną wpisani” (4Q 265).
Profesor Vermes w książce „The Complete Dead Sea Scrolls in English” pisze:
„Ideologia przymierza stanowiła podstawę głównych wierzeń wspólnoty qumrańskiej. Esseńczycy uważali się nie tylko za resztkę ludu bożego w czasach w których żyli, lecz nawet za resztkę ludu bożego czasów ostatecznych. W tym ‚wieku gniewu’, gdy Bóg przygotowywał się do unicestwienia ludzi niegodziwych, oni się nawrócili, stali się ‚konwertytami Izraela’. W nagrodę za ich nawrócenie, Bóg posłał Nauczyciela Sprawiedliwości, aby ustanowić dla nich ‚Nowe Przymierze’, które miało być jedyną ważną formą wiecznego sojuszu między Nim a Izraelem… żydzi którzy nie chcieli pokutować i wejść w to nowe przymierze, sami ściągną na siebie zagładę… Celem życia prowadzonego zgodnie z tym przymierzem było przenikanie tajemnic nieba na tym świecie i wieczne szczęście w świecie następnym”.
Współcześni chrześcijanie też mówią o nowym przymierzu, tyle że rozumieją przez to określenie co innego. Dla protestantów aktem wstąpienia w nie, jest rytuał chrztu w wodzie, a także cały Nowy Testament.